Savindan: Srpska pravoslavna crkva danas slavi dan svog utemeljivača

Savindan je praznik Srpske pravoslavne crkve koji se slavi 27. januara i kojim se obeležava uspomena na svetog Savu, princa dinastije Nemanjića, srpskog prosvetitelja i prvog arhieposkopa srpskog.

Praznik Savindan je u crkvenom kalendaru upisan crvenim slovima”Sveti Sava, prvi arhiepiskop srpski” i  jedan je od najvećih hramovnih i porodičnih praznika u srpskom narodu. Svetkuju ga mnoge zanatlije, a proglašen je i za školsku slavu.
Sveti Sava je ustanovljen kao školska slava na predlog Atanasija Nikolića, rektora Liceja u Kragujevcu 2. januara 1840. godine odlukom Sovjeta Knjaževstva Srbskog i iste godine proslavljan u Kragujevcu i Beogradu.

Prvi pisani trag o školskoj proslavi Svetog Save, koji datira iz 1734. godine nalazi se u Austrijskoj narodnoj biblioteci u Beču. To je udžbenik za 3 i 4 razred srpsko latinske škole u Sremskim Karlovcima.

Svetosavski bal je nastao kao deo obeležavanja Savindana u Srbiji i posvećen je Svetom Savi.

Sveti Sava prvi srpski arhiepiskop, svetitelj i prosvetitelj

Sudeći po mnogobrojnim predanjima koja su vezane za njegovo ime, Sveti Sava je jedna od najomiljenijih ličnosti u srpskom narodu. Rođen oko 1175. godine kao Rastko Nemanjić, treći i najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje i Ane. Okrenutost ka duhovnom životu odvela ga je na Svetu Goru gde se zamonašio uprkos snažnom protivljenju roditelja koji su mu namenili vladarsku misiju.  Kada se zamonašio na Svetoj gori uzeo je ime Sava.

Sava je osnovao Hilandar i izgradio još 14 manastira, postajući tako ktitor prve srpske duhovne zajednice na Svetoj Gori.
Sveti Sava je napisao tipik po kojem se monasi imaju upravljati i vladati i napisao žitije svog oca, prebodobnog Simeona. Njegova dela “Nomokanon” (1220) i “Sinodik pravoslavlja” (1221) postali su pravni i duhovni stubovi srpske državnosti.

Osim što je podizao manastire i crkve, smatra se i prvim srpskim srednjevekovnim piscem, “sa kojim srpska književnost uistinu počinje”, a skoro 30 godina uspešno je učestvovao u vođenju srpske unutrašnje i spoljne politike. Njegovim ustoličenjem za arhiepiskopa 1219. godine utemeljena je i autokefalna (samostalna) Srpska pravoslavna crkva.

U Studenici je osnovao 1209. godine bolnicu, prvu na području srpske države.
Sava je preminuo 1235. godine u bugarskom gradu Trnovu kao prvi arhiepiskop SPC, a ostao je poznat generacijama kao utemeljivac i tvorac “svetosavskog pravoslavlja”.

Himna Svetom Savi

Svečana pesma ispevana tokom 18. veka u slavu Svetom Savi, najstarija je himna u Srba. Napisana je na crkvenoslovenskom jeziku i imala je četiri strofe. Javno je izvedena 1839. godine u Segedinu, a posle toga je često izvođena u Srbiji. Prvi notni zapis ostavio je Kornelije Stanković, posle svetosavske proslave u Beču 1858. godine.